Κονδυλώματα

Τα κονδυλώματα είναι ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα που προκαλείται από ορισμένα στελέχη του ιού ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV). Αντιπροσωπεύουν την πιο συχνή κλινική εκδήλωση λοίμωξης από HPV στην πρωκτογεννητική περιοχή. Έχουν αναγνωριστεί πάνω από 200 γονότυποι του HPV, με περίπου 50 στελέχη να επηρεάζουν τη γεννητική, περιπρωκτική και περιγεννητική περιοχή σε σεξουαλικά ενεργά άτομα. Αν και η πλειονότητα των κονδυλωμάτων προκαλείται από μη ογκογόνα στελέχη, ορισμένα ογκογόνα στελέχη που σχετίζονται με καρκίνους του τραχήλου της μήτρας, του πρωκτού, του κόλπου, του αιδοίου και του πέους μπορεί να συνυπάρχουν στην περιοχή. Εκτιμάται ότι το 50-75% των σεξουαλικά ενεργών ατόμων θα μολυνθεί από HPV κάποια στιγμή στη ζωή τους, με τα γεννητικά κονδυλώματα να εμφανίζονται πιο συχνά σε άτομα ηλικίας 18-35 ετών.

Παράγοντες κινδύνου

Πολλοί παράγοντες μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα ανάπτυξης κονδυλωμάτων:

• Μεγάλος αριθμός σεξουαλικών συντρόφων: Η συχνή αλλαγή συντρόφων και η πρώιμη έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο.
• Ανοσοκαταστολή: Καταστάσεις όπως αυτοάνοσα νοσήματα ή η χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων μπορούν να διευκολύνουν την ανάπτυξη των κονδυλωμάτων.
• Τραυματισμοί του δέρματος: Μικροτραυματισμοί από ξύρισμα ή αποτρίχωση μπορούν να δημιουργήσουν εκδορές στο δέρμα, επιτρέποντας την είσοδο του ιού.
• Συνύπαρξη με άλλα ΣΜΝ: Η παρουσία άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία.
• Κάπνισμα και Στρες: Φαίνεται ότι επηρεάζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και μπορεί να συμβάλλουν στην αύξηση του HPV.

Κλινική εικόνα

Τα κονδυλώματα εμφανίζονται συνήθως ως μικρές προεξοχές ή ογκίδια στη γεννητική και περιπρωκτική περιοχή. Μπορεί να μοιάζουν με μικρά σπυράκια ή ελιές και το μέγεθος τους ποικίλει από κεφαλή καρφίτσας μέχρι μεγάλους ανθοκραμβοειδείς σχηματισμούς. Συνήθως είναι ασυμπτωματικά, αν και ορισμένα άτομα μπορεί να αισθανθούν κνησμό ή αίσθημα καύσου.

Τύποι κονδυλωμάτων

• Οξυτενή κονδυλώματα: Αυτές οι ανθοκραμβοειδείς προεξοχές μπορεί να είναι λευκές, καφέ ή ρόδινες και βρίσκονται συνήθως σε βλεννογόνους όπως τα μικρά χείλη, ο κόλπος, η βάλανος και η περιπρωκτική περιοχή.
• Βλατιδώδη κονδυλώματα: Αυτά είναι πιο ομαλά ογκίδια, συνήθως καφέ, γκρίζα ή μπεζ και βρίσκονται στο πέος, τα χείλη ή το εφήβαιο.
• Κηλιδώδεις βλάβες: Συνήθως βρίσκονται σε βλεννογόνους και έχουν ρόδινο ή γκριζόλευκο χρώμα.

Ενδιαφέρον είναι ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, ο ιός μπορεί να μην προκαλεί ορατές βλάβες, αλλά να ανιχνευθεί μέσω κλινικών και εργαστηριακών εξετάσεων.

Εντοπισμός

• Στους άνδρες, τα κονδυλώματα εντοπίζονται συχνά στην ουρήθρα, το πέος, το όσχεο, το εφήβαιο και την περιπρωκτική περιοχή. Πιο σπάνια μπορεί να εμφανιστούν σε εξωγεννητικές θέσεις, όπως η στοματική κοιλότητα, η γλώσσα, ο ουρανίσκος και τα χείλη.
• Στις γυναίκες, οι βλάβες μπορεί να εμφανιστούν στο αιδοίο, τον κόλπο, το εφήβαιο και την περιπρωκτική περιοχή. Όταν τα κονδυλώματα μεταδίδονται με στοματική επαφή, οι βλάβες είναι πιθανό να εμφανιστούν και στην στοματική κοιλότητα και στη γλώσσα.

Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται κυρίως κλινικά. Γενικά, δεν απαιτείται βιοψία, εκτός εάν υπάρχουν άτυπες, μελαγχρωματικές, εξελκωμένες ή αιμορραγικές βλάβες ή αν οι βλάβες δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία.

Η εξέταση DNA για HPV μπορεί να εντοπίσει τον τύπο του ιού που είναι υπεύθυνος για τις βλάβες, προσδιορίζοντας αν είναι χαμηλού ή υψηλού κινδύνου. Αυτή η εξέταση είναι ιδιαίτερα σημαντική για άτομα με υποτροπιάζοντα κονδυλώματα. Αν και δεν ανιχνεύονται όλοι οι τύποι, ανιχνεύονται οι πιο ανησυχητικοί (16 και 18) που σχετίζονται με καρκίνο, καθώς και οι τύποι που προκαλούν κονδυλώματα (6 και 11).

Οι ασθενείς με κονδυλώματα θα πρέπει να ελέγχονται και για άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.

Θεραπεία

Οι θεραπείας επιλογές διακρίνονται σε αυτές που εφαρμόζονται από τον ασθενή και αυτές που εφαρμόζονται από το γιατρό. Παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή θεραπείας είναι το μέγεθος, ο αριθμός, η θέση των κονδυλωμάτων καθώς και η μορφολογία των βλαβών και οι ενδεχόμενες παρενέργειες. Μπορεί να χρειαστούν πολλές συνεδρίες ή/και ένας συνδυασμός μεθόδων.

• Κρυοθεραπεία: Μια ευρέως διαδεδομένη, μη επεμβατική μέθοδος που παρέχει άμεσα ορατά αποτελέσματα. Εφαρμόζεται υγρό άζωτο στις βλάβες, συχνά χωρίς ανάγκη τοπικής αναισθησίας, επιτρέποντας στους ασθενείς να επιστρέψουν γρήγορα στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Μπορεί να χρειαστούν επαναληπτικές συνεδρίες.
• Θεραπεία με Laser CO2: Αυτή η τεχνική προσφέρει υψηλά ποσοστά επιτυχίας με άμεσα αποτελέσματα και άριστο αισθητικό αποτέλεσμα, επιτρέποντας τον έλεγχο του βάθους και της έκτασης της καταστροφής των βλαβών.
• Ηλεκτροχειρουργική: Αυτή η μέθοδος περιλαμβάνει τη χρήση ηλεκτρισμού για την καταστροφή των κονδυλωμάτων μετά από τοπική αναισθησία. Στοχεύει επιλεκτικά τις βλάβες για αποτελεσματική θεραπεία.
• Χειρουργική αφαίρεση: Χρησιμοποιείται για μεγαλύτερες βλάβες και μπορεί να αφαιρέσει αποτελεσματικά τα γιγαντιαία κονδυλώματα.
• Τοπικές κρέμες: Οι ασθενείς μπορούν να εφαρμόσουν κρέμες από μόνοι τους. Συνήθως απαιτείται παρατεταμένο χρονικό διάστημα θεραπείας για το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Πρόληψη

Οι σεξουαλικοί σύντροφοι ατόμων με κονδυλώματα θα πρέπει να ελέγχονται και οι γυναίκες σύντροφοι να ενημερώνονται για τη σημασία των τακτικών τεστ Παπανικολάου για την υγεία του τραχήλου. Ανεξάρτητα από τη θεραπεία που επιλέγεται, η συνεχής παρακολούθηση είναι απαραίτητη για το έτος που ακολουθεί τη θεραπεία, προκειμένου να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν άμεσα τυχόν νέες βλάβες. Η τακτική αυτοεξέταση είναι επίσης ουσιαστική για την πρώιμη ανίχνευση πιθανών νέων βλαβών.

Ο εμβολιασμός αποτελεί το βασικό προληπτικό μέτρο κατά του HPV. Από το 2006, τα εμβόλια προσφέρουν ανοσία στους πιο κοινούς τύπους HPV, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται πιο συχνά με τα κονδυλώματα (τύποι 6 και 11). Διατίθενται τρία εμβόλια:

• Διδύναμο: Στοχεύει τα ογκογόνα στελέχη 16 και 18.
• Τετραδύναμο: Καλύπτει τα ογκογόνα στελέχη 16 και 18, καθώς και τα μη ογκογόνα στελέχη 6 και 11.
• Εννιαδύναμο: Παρέχει κάλυψη κατά των ογκογόνων στελεχών 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58 και των μη ογκογόνων στελεχών 6 και 11.

Η μέγιστη προστασία επιτυγχάνεται όταν ο εμβολιασμός HPV ολοκληρώνεται πριν από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Στη χώρα μας διατίθεται το εννιαδύναμο (HPV9) εμβόλιο.

Ο εμβολιασμός HPV συστήνεται για αγόρια και κορίτσια ηλικίας 9–11 ετών. Εάν ο εμβολιασμός δεν πραγματοποιηθεί κατά την προτεινόμενη ηλικία, μπορεί να γίνει έως την ηλικία των 18 ετών. Το πρόγραμμα εμβολιασμού περιλαμβάνει 2 δόσεις (0, 6–12 μήνες).

Ο εμβολιασμός συνιστάται επίσης για ανεμβολίαστους άνδρες και γυναίκες ηλικίας 18–45 ετών που ανήκουν στις εξής ομάδες υψηλού κινδύνου:

• Πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής ανοσοκαταστολή με επηρεασμένη κυτταρική ή χυμική ανοσία, όπως ανεπάρκειες Β και Τ-κυττάρων.
• Λοίμωξη HIV.
• Κακοήθη νεοπλάσματα.
• Μεταμόσχευση οργάνου.
• Αυτοάνοσα νοσήματα.
• Λήψη ανοσοκατασταλτικής θεραπείας.
• Γυναίκες που είναι ανεμβολίαστες και έχουν υποβληθεί ή πρόκειται να υποβληθούν σε κωνοειδή εκτομή (CIN2+).
• Άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (MSM).

Συνιστάται η χορήγηση δύο δόσεων με μεσοδιάστημα 6 μηνών (σχήμα 0, 6) για όλες τις παραπάνω ομάδες, με τις εξής εξαιρέσεις: άτομα με λοίμωξη από HIV και άτομα με ανοσοκαταστολή ή λήψη ανοσοκατασταλτικής αγωγής θα πρέπει να λάβουν τρεις δόσεις (σχήμα 0, 1–2, 6 μήνες).

Συμπέρασμα

Συμπερασματικά, η κατανόηση και η διαχείριση των καταστάσεων που σχετίζονται με τον HPV, συμπεριλαμβανομένων των κονδυλωμάτων, είναι ουσιώδους σημασίας για τη διατήρηση της σεξουαλικής υγείας. Η πρώιμη ανίχνευση και η κατάλληλη θεραπεία μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τα αποτελέσματα και να μειώσουν τον κίνδυνο επιπλοκών.